-
નામ ન બદલાય
પ્રમુખ સ્વામી મહારાજ સુરતમાં ભવ્ય પારાયણ સંપન્ન કરીને ‘સૌરાષ્ટ્ર એક્સપ્રેસ’ દ્વારા મુંબઈ પધાર્યા. આ વખતે સ્વામીશ્રી 3 જ દિવસ રોકવાના હતા આથી સહુને થતુ કે લુટાઈ એટલો લાભ આ ટૂંકા ગાળામાં લૂટી લઈએ. તેમાં પણ મોટાભાગે સવારનો સમય યુવકો-કિશોરો આરક્ષિત કરી લેતા. સ્વામીશ્રી ને સ્નાન કરવા રોજ યુવકો-કિશોરો આવે તેમાં એક દિવસ જૂની સ્મૃતિઓનો પિટારો ખુલ્યો. એક યુવક કહે, યોગીબાપા ના વખતમાં ‘યોગી ઉપવાસ કોલેજ (YYUC)’ ચાલતી. તેમાં યોગીબાપાને સ્નાન કરાવવાનો લાભ લેવા આવતા યુવકોને ઉપવાસની આજ્ઞા કરી સ્મૃતિ આપતા. તો હવેથી આપણે ‘પ્રમુખ યુવક ઉપવાસ કોલેજ(PYUC)’ શરુ કરીએ. તેમા આપ પણ યુવકોને ઉપવાસની સ્મૃતિ આપજો. આ સાંભળી હસતા હસતા સ્વામીશ્રી કહે, ‘કોલેજમાં પ્રિન્સીપાલ બદલાય એટલે કોલેજનું નામ ન બદલાય’. આ રીતે સ્વામીશ્રીની તાર્કિક અને માર્મિક દલીલ સાંભળી યુવકો ખુશ થઇ ગયા અને સાથે સાથે પ્રમુખ સ્વામીની ગુરુભક્તિનો પણ ખ્યાલ આવ્યો. • ગુરુપદે આવ્યા બાદ પણ સત્પુરુષની ગુરુભક્તિમાં ક્યારેય તલમાત્ર પણ ફેર પડતો નથી.
-
મહારાજ સત્સંગમાં અખંડ છે જ...
(તા. ૧૩-૦૬-૨૦૦૮, સારંગપુર) આજે ભગવાન સ્વામિનારાયણની સ્વધામગમનવિધિ હતી. તે નિમિત્તે સારંગપુરમાં સ્મૃતિ મંદિરે મહારાજના અંતર્ધાન પછીના શોકના વાતાવરણનું દૃશ્ય રજૂ કર્યું. જેમાં મુક્તાનંદ સ્વામી, બ્રહ્માનંદ સ્વામી, નિત્યાનંદ સ્વામી, આત્માનંદ સ્વામી વગેરે પોતપોતાના મંડળમાં રહેલા સંતોને ધીરજ આપી રહ્યા હતા. દાદા ખાચર વગેરે અગ્રણી હરિભક્તોમાં પણ શોકનું વાતાવરણ હતું. મુક્તાનંદ સ્વામી અને બ્રહ્માનંદ સ્વામીનો વાર્તાલાપ કરતા નારાયણમુનિ સ્વામી અને કૃષ્ણપ્રિય સ્વામી સ્વામીશ્રી પાસે આવ્યા. સામે શ્રીજીમહારાજની ઉત્સવમૂર્તિ હતી. સ્વામીશ્રી મૂર્તિની બરાબર સામે હતા. બંને સંતોએ મહારાજની સામે ઊભેલા ગુણાતીત સ્વામીને પૂછ્યું કે 'મહારાજ ગયા?' ગુણાતીતરૂપે વિરાજિત સ્વામીશ્રી જ બોલી ઊઠ્યા, 'મહારાજે જ કહ્યું છે કે હું તો અખંડ રહ્યો છું, અખંડ રહ્યો છું, અખંડ રહ્યો છું. શ્રીજીમહારાજ સત્સંગમાં છે જ. શાસ્ત્રીજી મહારાજ અને યોગી બાપામાં શ્રીજીમહારાજ અખંડ રહ્યા જ છે.' એમ કહીને સ્વામીશ્રીએ શ્રીજીમહારાજ સત્સંગમાં સદા પ્રગટ છે એ વાતની પ્રતીતિ કરાવી.
-
તો શાંતિ થાય...
(તા. ૩૦-૦૩-૨૦૦૮, સારંગપુર) આજે રવિવાર હોવાથી પ્રાતઃપૂજા બાદ સ્વામીશ્રીએ સામેથી જ આશીર્વચનો કહેવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી. સ્વામીશ્રીએ કહ્યું: ''આજે અહીં રવિવારની સભા થશે, કારણ કે જોગી મહારાજની આજ્ઞા છે. બોટાદના હરિભક્તો અહીં ખાસ લાભ મળે એટલે આવે છે. બધાને ઉત્સાહ-ઉમંગ છે, પદયાત્રા પણ કરે છે. મહિમા છે તો ભક્તિ થાય છે. વ્યાસજી સમર્થ હતા, જેણે સત્તર પુરાણ રચ્યાં. વરાહ પુરાણ, કૂર્મ પુરાણ, નરસિંહ પુરાણ, દેવી પુરાણ, આ બધાં પુરાણો એમણે લખ્યાં, તેમ છતાં તેમને શાંતિ થઈ નહીં. પછી વ્યાસજીએ નારદજીને પોતાની અશાંતિની વાત કરી. ત્યારે નારદજીએ પ્રગટની ઉપાસના દૃઢ વાત કરી. આત્મા ને પરમાત્માનું ભજન, આત્મા ને પરમાત્માના સ્વરૂપનું જ્ઞાન એ સાચું સુખ છે. ભગવાનનું સ્વરૂપ, સંતનું સ્વરૂપ, બ્રહ્મનું સ્વરૂપ યથાર્થ ઓળખાય તો શાંતિ થાય. પણ વ્યાસજીએ પરોક્ષપણે આ બધી વાત કરી હતી. જે ભગવાન થકી કલ્યાણથાય એવા પ્રત્યક્ષ ભગવાનનો મહિમા ગાયો નથી, એને અશાંતિ છે. ભગવાન ને ભગવાનના ભક્તનાં ચરિત્ર ગાવાં ને સાંભળવાં એમાં જ શાંતિ છે. એમની જ કથા, એમનું જ કીર્તન, એમની જ વાત કરવાની છે. ભગતજીને જેમ ગુણાતીતાનંદ સ્વામીનો મહિમા હતો કે 'આ બેઠું એ અક્ષર, આ સૂતું એ અક્ષર', તો એમને આનંદ આનંદ થઈ ગયો. ભક્તચિંતામણિ, હરિલીલામૃત, સત્સંગિજીવનમાં ભગવાન ને ભગવાનના ભક્તનાં ચરિત્રો છે એ વાંચો તો શાંતિ થાય. પરંતુ ભગવાન મળ્યા, ભગવાન જેવા સંત મળ્યા તો પણ અશાંતિ કેમ છે ? એનું કારણ છે, પંચવિષયમાં રાગ. ખાવું-પીવું, મોજશોખ, બંગલા, વગેરેમાં રાગ છે ત્યાં સુધી ગમે તેટલી વાત થાય પણ અંદર ઊતરે નહીં. અહીં બેઠા હોય, કથાવાર્તા ચાલતી હોય, પણ અંદર બીજા વિચારો ચાલતા હોય તો ક્યાંથી શાંતિ થાય! આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તાય નહીં તેનાથી અશાંતિ થાય. પણ જો આજ્ઞા પ્રમાણે વર્તીએ તો સર્વ પ્રકારે સુખ ને શાંતિ થાય છે. ભગવાન સંબંધી પંચવિષય ભોગવો તો સુખ અને જગત સંબંધી ભોગવો તો દુઃખ. આંખે કરીને ભગવાનનાં દર્શન કરો, કાને ભગવાનની કથા સાંભળો, તો શાંતિ થાય. મહારાજને પ્રાર્થના કરીએ કે આવું જ્ઞાન, આવી સમજણ, આવું સુખ સૌને મળે. ભગવાન ને સંતનું સુખ મળ્યું છે, શાસ્ત્રીજી મહારાજે અક્ષરપુરુષોત્તમનું જ્ઞાન આપ્યું છે એ જીવનમાં દૃઢથઈ જાય અને એમાં આપણે સુખિયા થઈએ એ આશીર્વાદ છે.''
-
પલકારામાં અક્ષરધામ...
(તા. ૨૭-૦૩-૨૦૦૮, સારંગપુર) સ્વામીશ્રીની આજ્ઞાથી વિદેશમાં સત્સંગનો પ્રચાર-પ્રસાર કરતા સંતો એક-બે દિવસમાં સારંગપુરથી વિદાય લેવાના હતા. આજે આ સંતો સ્વામીશ્રીના આશીર્વાદ લેવા પધાર્યા હતા. હળવા વાર્તાલાપ દરમ્યાન સ્વામીશ્રીએ સૌ સંતોને કહ્યું: 'હવે તો વિમાનમાં બેસીને આમ દેતાં અમેરિકા પહોંચી જવાશે.' વિવેકમૂર્તિ સ્વામી કહે, 'અક્ષરધામમાં જવું હોય તો કેટલા કલાક થાય?' સ્વામીશ્રી ચપટી વગાડતા હોય એમ કહે, 'વાર જ ન લાગે. આમથી આમ કરે એમાં પલકારામાં પહોંચી જવાય.' જેમને અક્ષરધામ અણુમાત્ર છેટું ન હોય એવા ગુણાતીત સત્પુરુષ જ અક્ષરધામની ગતિ આટલી તેજ બનાવી શકે ને!
-
ભક્તિ પ્રગટની...
(તા. ૨૫-૦૩-૨૦૦૮, સારંગપુર) સ્વામીશ્રી એક સિદ્ધાંતપુરુષ છે. તેમના જીવનમાં ક્ષણે ક્ષણે સિદ્ધાંત પ્રગટે છે. ક્યારેક નાના એવા પ્રસંગમાં પણએમના મુખેથી સહજ રીતે સિદ્ધાંત સરી પડે છે. આજે સાંજે સ્વામીશ્રીએ ભ્રમણ દરમ્યાન 'અક્ષરપુરુષોત્તમ ચરિતમ્'નું શ્રવણ કર્યું. વિશ્રામના છેલ્લા તબક્કામાં સ્વામીશ્રીને થાક કેવો લાગ્યો છે તે ચકાસવા યોગીચરણ સ્વામીએ સ્વામીશ્રીને એક વાક્ય બોલવા કહ્યું. સ્વામીશ્રી તરત જ નિષ્કુળાનંદ સ્વામીની પંક્તિ બોલ્યા, 'ભક્તિ ભક્તિ સૌ કરે, પણ ભક્તિમાં ભક્તિ ભેદ, ભક્તિ પ્રગટ પ્રભુની, એમ વદે છે ચારે વેદ...' સ્વામીશ્રીએ સહજમાં ભક્તિનો સિદ્ધાંત કહી દીધો.
-
અખંડ આનંદમાં રહેવું...
(તા. ૨૮-૦૪-૨૦૦૮, સારંગપુર) શાસ્ત્રીજી મહારાજના ખંડમાં સ્વામીશ્રી મૂર્તિની સમક્ષ દર્શન કરી રહ્યા હતા. એ દરમ્યાન વિદ્યાર્થી સંતોએ શાસ્ત્રીજી મહારાજની સર્વકળાકુશળતાની વાત કરી. છેલ્લે કહ્યું: 'અત્યારે નારાયણસ્વરૂપદાસજી પણ એવા જ સર્વકલાકુશળ છે.' એ સાંભળતાં જ સ્વામીશ્રી મુખ ઉપર દીનભાવ સાથે કહે, 'ના, ના, એમના જેવું તો આપણાથી ન થાય.' સ્વામીશ્રીનું આ દાસત્વપણું સૌને સ્પર્શી ગયું. અહીં સેવામાં રહેલા ડૉ. નિકુલે વાતચીતમાં સ્વામીશ્રીને કહ્યું, 'આટલી પ્રવૃત્તિ પછી પણ આપ ખૂબ ફ્રેશ લાગો છો.' સ્વામીશ્રી તરત જ કહે, 'ફ્રેશ જ હોય ને!' આટલું કહેતાં ચીમળાયેલું મોઢું હોય એવી મુદ્રા કરતાં સ્વામીશ્રી કહે, 'આમ, આમ પડી રહેવાથી શું વળે? આ તો વાત કરી ને કામ કર્યું ને પતી ગયું.' થોડો વિરામ લઈને પછી સ્વામીશ્રી કહેઃ 'અખંડ આનંદમાં રહેવું. કથાવાર્તા થાય છે, ભજનકીર્તન થાય છે, સેવા થાય છે એમાં બધું આવી ગયું.' પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ પછી સ્વામીશ્રી આટલી હળવાશ રાખી શકે છે એ જ તેઓના અખંડ આનંદનું રહસ્ય છે.
-
ભક્તવત્સલ સ્વામીશ્રી...
(તા. ૧૭-૦૪-૨૦૦૮,સારંગપુર) આજે વલ્લભવિદ્યાનગરથી સાધુજીવન સ્વામી આવ્યા હતા. તેમણે અક્ષરપુરુષોત્તમ છાત્રાલયમાં વર્ષોથી રસોડામાં સેવા આપતા ચંદુ ભગતની નાજુ ક તબિયતની વાત કરતાં સ્વામીશ્રીને કહ્યું : 'ચંદુ ભગતની બંને કિડની ફેઈલ થઈ ગઈ છે. ડૉક્ટરોની સૂચના મુજબ તેમને નડિયાદની કિડની હૉસ્પિટલમાં દાખલ કર્યા છે.' સ્વામીશ્રીએ ચંદુ ભગતની ચિંતા વ્યક્ત કરતાં પૂછ્યું : 'તેઓની સેવા માટે સાથે કોઈ ગયું છે?' 'હા, છાત્રાલયનો એક વિદ્યાર્થી અને તેમના એક સંબંધી તેમની સાથે જ છે.' 'પણ છાત્રાલયનો વિદ્યાર્થી ભણતો હોય તો એના બદલે બીજાને સેવામાં મોકલજો.' 'એને ભણવાનું અત્યારે બંધ છે.' 'તો વાંધો નહીં, પણ એમને કહેજો કે ચંદુ ભગતનું બરાબર ધ્યાન રાખે ને સેવા કરે. તમે રિપોર્ટ મેળવતા રહેજો. ચંદુ ભગતે બહુ સેવા કરી છે. અત્યાર સુધી રસોડું ચલાવ્યું છે. એટલે કંઈ પણ જરૂર હોય તો અમને પણ જણાવજો.' નાનામાં નાના હરિભક્તની સંભાળ રાખવાનું સ્વામીશ્રી ચૂકતા નથી.
-
બાળકોના સ્નેહી સ્વામીશ્રી
(તા. ૦૧-૦૩-૨૦૦૮, મુંબઈ) સ્વામીશ્રીના મુંબઈ નિવાસ દરમ્યાન જુદા જુદા પ્રસંગોએ બાળકોએ પણ પોતાના પ્રાણપ્યારા સ્વામીશ્રીને પ્રસન્ન કરવા વ્રત-તપથી લઈને ભિન્ન ભિન્ન સ્વરૂપે ભક્તિ અદા કરતા રહ્યા હતા. આજે મયૂર શશિકાન્ત પટેલ(શિકાગો), માર્કંડ સોની, જોગી દવે તથા આશિષ મહેતા વગેરે નાનાં બાળકોએ સ્વયંભૂ રીતે એક નાનો સંવાદ તૈયાર કરી રાખ્યો હતો. મયૂરે ગુણાતીતાનંદ સ્વામીની 'ઝેરના લાડવા ખાતાં સારા લાગે, પણ ઘડીક પછી ગળું ઝલાય છે...' વાતની એક્શન દ્વારા રજૂઆત કરી અને અન્ય ત્રણ બાળકો ઝેર ખાઈને મરી ગયા હોય એ રીતે ગૂંગળાઈને નીચે જમીન ઉપર પડ્યા. સ્વામીશ્રી હસતાં હસતાં કહે, 'ઝેરના લાડવા એટલે શું ?' બાળકો કંઈ બોલ્યા નહીં. એટલે સ્વામીશ્રી કહે : 'બજારનું ખાઈએ એ. એટલે બજારનું ખાવાનું નહીં અને નિયમધર્મ બરાબર રાખવાના.' મહાશિવરાત્રીના દિવસે સ્વામીશ્રી જ્યારે ઠાકોરજીનાં દર્શન કરી રહ્યા હતા ત્યારે બાળક મુમુક્ષુ અજમેરા 'યોગીજીને વંદન વારંવાર....' એ કીર્તન ગાઈ રહ્યો હતો. તેમાં તેણે ગાયું : 'મોક્ષ દેવા મુમુક્ષુને વિચરો સાંજ-સવાર...' આ સાંભળીને સ્વામીશ્રી કહે, 'મુમુક્ષુને મોક્ષ દેવા જ રાત-દિવસ વિચરે છે.' આટલું કહીને પછી કહ્યું કે 'મોક્ષ લેવા માટે બહારનું ખાવાનું કે બહારનાં ગીતો સાંભળવાનાં બંધ કરવાનાં.' વસંતપંચમીના દિવસે મંદિરમાં ઠાકોરજીનાં દર્શન કરી સ્વામીશ્રી પાંચમા માળે પ્રાતઃપૂજામાં પધાર્યા ત્યારે શાસ્ત્રીજી મહારાજની જીવનગાથામાંથી 'એક રાત્રે...' એ કીર્તન શરૂ થયું. નાનકડા ડુંગર ભક્તના વેશમાં માર્કંડ સોની નીડરતાથી લાકડી લઈને ચાલી રહ્યો હતો, ગોળ ગોળ ફરી રહ્યો હતો. ભૂતોના અવાજ પાર્શ્વભૂમાંથી આવતાં હતા અને થોડી વારમાં તો મહોરાં પહેરેલાં આ ભૂતોએ એક સાથે અડિંગો જમાવ્યો. ડુંગર ભક્તને બિવડાવવા માટેની કારી અફળ ગઈ. આ દૃશ્ય ટૂંકમાં ભજવાયું અને સ્વામીશ્રીનો રાજીપો મેળવતું ગયું. સ્વામીશ્રીએ માર્કંડ સહિત ભૂત બનેલા તમામ યુવકો-કિશોરોને પણ આશીર્વાદ આપ્યા. માર્કંડ કહે, 'આ ભૂતોની જેમ જ માયાનાં ભૂતો અમારી અંદર પડેલાં છે એને આપ કાઢો.' સ્વામીશ્રી કહે, 'નીકળી જ જવાના.' આ રીતે કોલ આપીને સ્વામીશ્રી પ્રાતઃપૂજામાં પધાર્યા. નાના બાળકોનાં હૈયે સ્વામીશ્રીએ શુદ્ધ આહાર-વિહારના નિયમો અને ઉચ્ચ આધ્યાત્મિક મૂલ્યો સહજ સહજમાં સિંચી દીધાં.
-
સેવા-ભજન કરો છો એટલે સારું રહે છે...
(તા. ૧૬-૦૨-૨૦૦૮, મુંબઈ) સ્વામીશ્રીના આરામનો સમય થયો હતો. થોડા સમય પહેલાં જ વિદેશથી આવેલા સંતો પલંગ ઉપર વિરાજેલા સ્વામીશ્રીની આજુબાજુ ગોઠવાઈ ગયા હતા. સંતોએ પૂછ્યું, 'તબિયત કેમ છે ?' 'કેવી લાગે છે ?' આટલું કહીને થોડા મૌન પછી સ્વામીશ્રી કહે, 'સારી છે.' 'આપનું સ્વાસ્થ્ય સારું રાખજો.' સંતોએ કહ્યું. સ્વામીશ્રી કહે, 'તમારું સારું એટલે અમારુંય સારું. આ તો અરસપરસ છે. સંતો સુખિયા હોય તો તબિયત સારી રહે. આપણે સુખિયા રહેવું. બાકી તો શરીર છે એટલે અવસ્થા પ્રમાણે અપ-ડાઉન થયા કરે.' સંતો કહે, 'આપનું સ્વાસ્થ્ય સારું હોય તો આખા સત્સંગનું સારું રહે.' સ્વામીશ્રી કહે, 'શ્રીજીમહારાજ રાખે છે ને એટલે જ ચાલે છે. તમે બધા સારી રીતે કથાવાર્તા, સેવાભજન કરો છો એટલે સારું રહે છે ને રહેશે.'
-
વાત્સલ્યમૂર્તિનું વાત્સલ્ય
(તા. ૧૧-૦૨-૨૦૦૮, મુંબઈ) સ્વામીશ્રીની નાદુરસ્ત તબિયતની જાણ થતાં દેશ-વિદેશના હજારો યુવાનોએ પ્રાર્થના, તપશ્ચર્યા, વ્રતો વગેરે ચાલુ કરી દીધાં હતાં. કેટલાકે તો પત્રો દ્વારા પ્રાર્થના કરી હતી કે હે પ્રભુ ! પ્રમુખસ્વામી મહારાજની બીમારી અમને આપી દો. કેટલાક સ્નેહી યુવાનોએ ફોન દ્વારા પણ સ્વામીશ્રીને સ્વસ્થતા માટે પ્રાર્થના કરી હતી. આજે અમેરિકાથી એવા એક વિદ્યાર્થી યુવકનો ફોન આવ્યો ત્યારે સ્વામીશ્રીએ તેને પૂછ્યું : 'અભ્યાસ બરાબર ચાલે છે ને ?' 'કોશિશ કરું છું.' તેણે કહ્યું. સ્વામીશ્રી કહે : 'કોશિશ નહીં, બરાબર અભ્યાસ કરવો. તારા પિતાએ ધંધો વધાર્યો છે એને પછી સંભાળવો પડશે ને ! અને વ્યસન-દૂષણ પેસે નહીં, કુસંગ લાગે નહીં એટલું ધ્યાન રાખજે. ગમે એટલા મિત્રો દબાણ કરે કે આગ્રહ કરે તોય લેવાનું જ નહીં. નિયમિત સત્સંગમાં જવાનું રાખજે અને બરાબર ભણજે, એ આશીર્વાદ છે.' સ્વામીશ્રીની આ વાત્સલ્યગંગામાં સ્નાન કરતાં હજારો માઈલ દૂર રહેતો એ કિશોર ધન્ય થઈ ગયો.
-
વાચનમાં તલ્લીન...
(તા. ૦૫-૦૨-૨૦૦૮, મુંબઈ) સ્વામીશ્રીને પગની પિંડીમાં અને ગરદનમાં દુખાવો થતો હોવાથી તેઓને ફિઝિયોથેરાપીની સારવાર આપવામાં આવી રહી હતી. ફિઝિયોથેરાપી દરમ્યાન સમયનો સદુપયોગ કરતાં સ્વામીશ્રીએ 'લિ. શાસ્ત્રી યજ્ઞપુરુષદાસ' પુસ્તક વાંચવાનું શરૂ કર્યું. એકાદ દિવસ નહીં, અઠવાડિયાંઓ સુધી આ ક્રમ ચાલુ રહ્યો. લગભગ દોઢેક કલાકમાં પચાસ જેટલાં પાનાં એકાગ્રતાથી સ્વામીશ્રી વાંચતા રહે. એક વખત જે આસન ઉપર વિરાજ્યા એ આસન ઉપર વાચવાનું શરૂ કર્યા પછી કોઈ પણ પ્રકારની પોઝિશન બદલ્યા વગર સ્વામીશ્રી એકાગ્રતાથી પુસ્તકનું વાંચન કરવામાં એટલા તલ્લીન થઈ જાય કે થેરાપી પૂરી થયા પછી પણ તેઓની નજર પુસ્તકમાંથી હટવાનું નામ ન લે ! જો સેવકો એમ ન કહે કે 'હવે પૂરું થયું' તો વાંચવાનું પણ ચાલુ રહે ! જ્યાં સુધી એ પ્રસંગ અથવા તો પ્રકરણ પૂરું ન થાય ત્યાં સુધી તેઓ વાંચતા રહે ! ક્યારેક તો સ્વામીશ્રીની એ તલ્લીનતા જોઈને સૌને એવો અનુભવ થતો કે સ્વામીશ્રી એવી રીતે પુસ્તકનું વાચન કરી રહ્યા હતા, જાણે સામે ગુરુહરિ શાસ્ત્રીજી મહારાજ પ્રત્યક્ષ બિરાજમાન ન હોય ! સ્વામીશ્રીની આ વાચનભક્તિ સૌના હૃદયમાં એક અમીટ છાપ મૂકતી ગઈ.
-
પહેલા અવળું ચક્કર હતું...
(તા. ૧૪-૦૧-૨૦૦૮, મુંબઈ) દારેસલામના સુભાષભાઈએ કેન્યાની પ્રતિકૂળ અને અસલામત રાજકીય પરિસ્થિતિની વાત કરતા સ્વામીશ્રીને કહ્યું : 'કેન્યામાં તકલીફ છે, પણ દારેસલામમાં અમે અમારી રીતે પ્લેન તૈયાર રાખ્યું હતું અને મ્વાન્ઝા તેમજ અન્ય મંદિરોમાં ઉતારાની સગવડ કરી રાખી હતી. ત્યાં પણ કહેવડાવી દીધું હતું કે કાંઈ પણ તકલીફ થાય તો અમારે ત્યાં આવી જજો, બધું જ તૈયાર છે.' સ્વામીશ્રી કહે : 'સુભાષ બહુ તૈયાર. એને પરિસ્થિતિ જોઈને તાત્કાલિક ખબર પડી જાય કે શું કરવું જોઈએ?' સુભાષભાઈ કહે : 'એ બધું આપે જ શિખવાડેલું છે.' સ્વામીશ્રી કહે : 'ભગવાન પ્રેરણા કરે છે, આપણે શું શિખવાડવાના?' સુભાષભાઈ કહે, 'આપ જ ભગવાનનું સાક્ષાત્ સ્વરૂપ છો ને. અમારે બીજુ ક્યાં લેવા જવું ?' સ્વામીશ્રી કહે : 'પહેલા અવળું ચક્કર હતું, પણ ભગવાનની દયાથી સવળું થઈ ગયું તે આવા વિચાર આવે છે.'
